top of page
Foto van schrijverMenieke de Ruiter

Zenuwstelsel tot Rust brengen of juist Activeren?

“Ik wil mijn zenuwstelsel tot rust brengen.” Dit hoor ik vaak om me heen. Misschien herken je het wel: je hebt een vol hoofd, je voelt je constant gestrest en hebt moeite om te ontspannen. Maar is het altijd nodig om je zenuwstelsel tot rust te brengen, of heeft het soms juist baat bij activatie? Laten we eerst eens kijken naar hoe het zenuwstelsel werkt.


De vecht/vlucht-modus: continu 'aan' staan

Wanneer we onder druk staan, wordt ons sympathische zenuwstelsel actief — dit is het deel van het zenuwstelsel dat ons helpt overleven in gevaarlijke situaties. Denk aan de tijd waarin een plotselinge aanval van een roofdier betekende dat we moesten vechten of vluchten. Tegenwoordig hebben we geen beren meer die ons achtervolgen, maar we leven wel in een wereld vol prikkels, deadlines en verantwoordelijkheden. Het resultaat? Ons sympathische zenuwstelsel staat vaak ‘aan’ om ons te beschermen tegen deze dagelijkse stressfactoren.


Dit kunnen symptomen zijn dat je vecht/vlucht-modus geactiveerd is:

  • Je hebt het gevoel altijd ‘aan’ te staan

  • Je ervaart constante onrust, spanning of stress

  • Ontspannen lijkt bijna onmogelijk

  • Je hebt vaak gespannen spieren

  • Je slaapt slecht

  • Hoofdpijn, vaak veroorzaakt door spanning in je nek of kaak

  • Je hebt een verstoorde spijsvertering, zoals bij prikkelbare darmsyndroom (PDS)


Voor veel mensen zijn deze symptomen herkenbaar, en in dit geval is het zenuwstelsel inderdaad gebaat bij rust en ontspanning.


Manieren om je zenuwstelsel te kalmeren zijn bijvoorbeeld:

  • Ademhalingsoefeningen waarbij de nadruk ligt op een lange, rustige uitademing

  • Zachte yoga, zoals Yin Yoga of Restorative Yoga

  • Meditatie of een rustige wandeling door de natuur



Yin Yoga


De freeze-modus: wanneer je lichaam bevriest

Naast de vecht/vlucht-reactie heeft ons overlevingssysteem nog een andere modus: de freeze- of bevriesmodus. Misschien heb je dit weleens bij een dier gezien — een geit die bevriest of een hert dat zich ‘dood’ houdt. Ook wij mensen hebben dit mechanisme. Het maakt deel uit van ons parasympathische zenuwstelsel, dat we normaal gesproken associëren met rust en ontspanning.


Het parasympathische systeem bestaat echter uit twee delen: het ventrale systeem, dat verantwoordelijk is voor ontspanning, en het dorsale systeem, dat betrokken is bij de freeze-reactie. Wanneer je lichaam ervaart dat het niet kan vechten of vluchten, schakelt het over naar bevriezen. Dit mechanisme wordt verder uitgelegd in de polyvagaaltheorie die dieper ingaat op deze verschillende reacties van het zenuwstelsel.


Herken je jezelf in de freeze-modus? Dit kun je ervaren als:

  • Gevoelloosheid of onverschilligheid

  • Het gevoel dat je ‘uitgecheckt’ bent

  • Niet in beweging kunnen komen, bijvoorbeeld van de bank

  • Afwezigheid of dissociatie

  • Trage hartslag of lage bloeddruk

  • Vaak koude handen en voeten

  • Een depressief gevoel

  • Gevoel van hulpeloosheid of hopeloosheid

  • Obstipatie of andere spijsverteringsproblemen


In deze staat is je systeem al traag en immobiel, dus het zenuwstelsel nog meer tot rust brengen is niet de oplossing. Wat je nodig hebt, is activatie.



freeze


Wanneer activatie juist nodig is

In de freeze-modus wil je je zenuwstelsel juist activeren, maar dat betekent niet dat je meteen een marathon hoeft te lopen. Denk aan zachte, maar activerende bewegingen zoals:

  • Ademhalingsoefeningen die activerend werken, waarbij de focus meer ligt op de inademing

  • 20 minuten per dag bewegen, waarbij je hartslag iets omhoog gaat, bijvoorbeeld door:

    • Stevig wandelen

    • Fietsen op een hoger tempo of tegen de wind in

    • Actievere yogavormen zoals Hatha of Yang Yoga


Deze activiteiten helpen je zenuwstelsel om weer in balans te komen, zonder te veel te belasten.


Het zenuwstelsel en balans

Het zenuwstelsel is net zo complex als het menselijk lichaam zelf, en er is geen ‘one-size-fits-all’ aanpak. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet per se voor de ander te werken. Ik ken bijvoorbeeld mensen die moeite hebben met ontspanning en onrustig worden van een Yin-les, maar juist kalmeren door een Yang Yoga-sessie. Het gaat erom dat je ontdekt wat voor jou werkt en naar je lichaam luistert.


Soms heeft je zenuwstelsel kalmering nodig, en op andere momenten vraagt het juist om activatie. Het draait allemaal om het vinden van balans. In trauma-bewuste yoga ligt de focus op luisteren naar je lichaam en begrijpen wat jouw systeem op dat moment nodig heeft — of het nu rust is, of juist activatie. Door die verbinding met jezelf te versterken, kun je stap voor stap ontdekken wat jouw zenuwstelsel echt nodig heeft voor herstel en welzijn.

 

bottom of page